Quảng Nghiêm tự còn được gọi bằng những cái tên giản dị, đậm chất dân gian như chùa Sở, chùa Núi, chùa Tiên Lữ... nhưng có lẽ được biết đến nhiều nhất là chùa Trăm Gian, tọa lạc tại xã Tiên Phương, huyện Chương Mỹ, trước đây thuộc tỉnh Hà Tây, nay là Hà Nội.
>> Cổ kính chùa nóc tròn mái đá
>> Chiêm ngưỡng kiến trúc chùa Trầm núi Ngũ Hành Sơn
>> Chùa Thầy - Thiên Phúc Tự
Khuôn viên chùa nhìn từ phía trước. Ảnh: Thoa Nguyễn
Từ thành phố Hà Đông theo quốc lộ 6, qua cầu Mai Lĩnh và phía sau thị trấn Chúc Sơn, đi thêm chừng 2km thì rẽ phải, men theo chân núi Sở khoảng 3km sẽ tới chùa Trăm Gian. Chùa được xây dựng từ thời nhà Lý và đã qua nhiều lần trùng tu.
Trải qua đoạn đường dài nóng nực, dừng lại trước ao sen, mùi hương sen, cùng với những cơn gió đầu ngày sẽ giúp bạn quên đi cái mệt mỏi ngày thường. Cổng chùa được xây hai trụ lớn tạo một lối đi ở giữa, hai bên là hai tường nối với hai trụ nhỏ.
Qua cổng là một sân gạch có hai dãy hành lang ở hai bên, cuối sân là con đường lên chùa, ngôi chính điện thấp thoáng giữa những rặng thông cổ thụ. Cuối đường gạch, phía bên phải lên nhà bia kỷ niệm, đi theo phía bên trái đến tam quan và gác chuông.
Tam quan nằm trên trục tâm của khu Tam bảo, gác chuông chùa Trăm Gian là một trong số ít gác chuông cổ còn lại đến nay, có nhiều hình chạm rồng xen lẫn mây lửa với kiến trúc mặt bằng vuông, hai tầng tám mái với nhiều hoa đao uốn hắt lên khiến công trình như một bông sen khổng lồ thanh thoát.
Phần cổ diêm lắp lan can chấn song con tiện, tạo cho bên trong thoáng mát. Ở đây treo quả chuông lớn mang tên Quảng Nghiêm cổ tự đúc năm Cảnh Thịnh 2 (1794) là điển hình của chuông đồng thời Tây Sơn.
Tháp chuông cổ dưới tán cây cổ thụ. Ảnh: Thoa Nguyễn
Từ tam quan - gác chuông đi theo trục tâm qua khoảng sân hẹp, vượt 27 bậc đá lên sân chùa, giữa sân kê chiếc sập đá có đặt một bát hương. Leo tiếp thêm 7 bậc đá nữa, bạn sẽ lên đến thềm chùa, hoặc đi theo lối trái sân theo đường dọc hành lang để vào sân trong của chùa với các khu nhà phụ (nhà khách, phòng tăng...) rồi lên khu Tam bảo từ phía sau nhà hậu đường.
Khu trung tâm chùa có các tòa nhà tiền đường, thiêu hương và thượng điện kết hợp với nhau thành một nội thất thống nhất, dãy hành lang dài ở hai bên ăn thông với tiền đường ở phía trước và hậu đường ở phía sau, quây lại thành một kiến trúc khép kín.
Ngoài ra, khoảng sân sau thượng điện trước hậu đường dựng tòa Phương đình treo cả trống và khánh, cũng là chỗ cho du khách nghỉ chân ngắm cảnh xung quanh. Từng ấy công trình ở hai khu chính và phụ gắn bó với nhau theo hai không gian đạo và đời, khác nhau nhưng lại hòa quyện thống nhất dàn khắp đỉnh đồi.
Khu trước hoàn toàn là kiến trúc tôn giáo, phục vụ đời sống tâm linh, được quây kín, những hệ thống của bức màn phía trước thượng điện có thể đóng hoặc mở tùy ý, các khoảng sân ở trước các dãy hành lang và trước tòa Phương đình tuy đóng ngang nhưng lại mở dọc, có thể thông với nhau qua các cửa.
Nếu tính gian (gian nhà) theo kiểu truyền thống được phân ra bởi các vì kèo, thì tòa tiền đường 7 gian, trong khi đó cùng chiều dài nhưng hậu đường bố trí thành 9 gian. thượng điện chỉ 3 gian nhưng mái trước kéo dài, có tường bên kéo thẳng sang tiền đường.
Chùa Trăm Gian ngoài thờ Phật còn thờ đức thánh Bối, ở đây hiện ghi là: “Đại thánh Khai sơn Bình đẳng Hành nghĩa tín Bồ tát”. Khu thờ thánh không xây riêng mà quây ván bưng bên trái thượng điện, cũng gọi là cung thánh, chỉ nhà sư được vào hành lễ.
Những góc mái cong vút, cổ kính. Ảnh: Thoa Nguyễn
Trong số tượng hậu Phật, chùa Trăm Gian nổi lên tượng Đô đốc Đặng Tiến Đông - một quan võ ở thời Tây Sơn, sau chiến công đánh thắng quân Thanh đầu xuân Kỷ Dậu (1789) đã về quê đóng góp vào việc tu bổ chùa, được tạc tượng chân dung thờ ở chùa ngay khi còn sống, tương truyền giống đến mức khi bước vào chùa, người xem không phân biệt được người hay tượng.
Ngoài ra, chùa Trăm Gian còn có một số hiện vật thuộc loại hiếm quý. Đó là rồng đá thời Trần làm lan can thành bậc cửa chùa, có thân dài mập nhưng ghép đầu rồng thời Nguyễn. Đó là những viên gạch thời Mạc được xây bệ tượng Tam thế, nhiều viên chạm chim thần và các con thú rất sinh động. Đó cũng là bộ tranh La hán và tranh Thập điện được chạm nổi có kết hợp vẽ…
Theo người trong chùa, chùa nằm trên núi Sở là con ngựa, cạnh đó có núi So là con hổ, các gò đồi xung quanh có các tên là con Mộc, con Hỏa, con Long… Tất cả đã tạo cảnh quan văn hóa hội xuân chơi núi, chơi hang. Chùa trải rộng trên quả đồi, hướng nam, song cổng mở đầu là hướng đông - nam để giáp đường đi tiện cho du khách thăm chùa.
Tới thăm chùa Trăm Gian, bạn thỏa sức ghi lại những hình ảnh vui chơi của mình dưới nền ảnh phủ một màu xanh của thông, của sấu, của ngói đỏ đã bạc màu vì năm tháng.
Không gian tĩnh mịch, những sư thầy lặng lẽ dọn chùa và những “mục tiểu linh đồng” tóc để chỏm khiến bạn cảm thấy lưu luyến khi chuẩn bị rời xa chốn này. Những cây thông cổ thụ cao vút, những mái chùa cong cong hàm rồng, hương sen thơm ngát sẽ còn theo bạn cho đến suốt quãng đường trở về …
Hãy chia sẻ hình ảnh du lịch của bạn tại địa chỉ [email protected] để Ban biên tập KinhNghiemDuLich.org đăng tải lên Kinh Nghiệm Du Lịch cho đông đảo bạn đọc được tham khảo và chia sẻ những cảm xúc của chính mình.
Mot ngay o chua Tram Gian
Quang Nghiem tu con duoc goi bang nhung cai ten gian di, dam chat dan gian nhu chua So, chua Nui, chua Tien Lu... nhung co le duoc biet den nhieu nhat la chua Tram Gian, toa lac tai xa Tien Phuong, huyen Chuong My, truoc day thuoc tinh Ha Tay, nay la Ha Noi.
>> Co kinh chua noc tron mai da
>> Chiem nguong kien truc chua Tram nui Ngu Hanh Son
>> Chua Thay - Thien Phuc Tu
Khuon vien chua nhin tu phia truoc. Anh: Thoa Nguyen
Tu thanh pho Ha Dong theo quoc lo 6, qua cau Mai Linh va phia sau thi tran Chuc Son, di them chung 2km thi re phai, men theo chan nui So khoang 3km se toi chua Tram Gian. Chua duoc xay dung tu thoi nha Ly va da qua nhieu lan trung tu.
Trai qua doan duong dai nong nuc, dung lai truoc ao sen, mui huong sen, cung voi nhung con gio dau ngay se giup ban quen di cai met moi ngay thuong. Cong chua duoc xay hai tru lon tao mot loi di o giua, hai ben la hai tuong noi voi hai tru nho.
Qua cong la mot san gach co hai day hanh lang o hai ben, cuoi san la con duong len chua, ngoi chinh dien thap thoang giua nhung rang thong co thu. Cuoi duong gach, phia ben phai len nha bia ky niem, di theo phia ben trai den tam quan va gac chuong.
Tam quan nam tren truc tam cua khu Tam bao, gac chuong chua Tram Gian la mot trong so it gac chuong co con lai den nay, co nhieu hinh cham rong xen lan may lua voi kien truc mat bang vuong, hai tang tam mai voi nhieu hoa dao uon hat len khien cong trinh nhu mot bong sen khong lo thanh thoat.
Phan co diem lap lan can chan song con tien, tao cho ben trong thoang mat. O day treo qua chuong lon mang ten Quang Nghiem co tu duc nam Canh Thinh 2 (1794) la dien hinh cua chuong dong thoi Tay Son.
Thap chuong co duoi tan cay co thu. Anh: Thoa Nguyen
Tu tam quan - gac chuong di theo truc tam qua khoang san hep, vuot 27 bac da len san chua, giua san ke chiec sap da co dat mot bat huong. Leo tiep them 7 bac da nua, ban se len den them chua, hoac di theo loi trai san theo duong doc hanh lang de vao san trong cua chua voi cac khu nha phu (nha khach, phong tang...) roi len khu Tam bao tu phia sau nha hau duong.
Khu trung tam chua co cac toa nha tien duong, thieu huong va thuong dien ket hop voi nhau thanh mot noi that thong nhat, day hanh lang dai o hai ben an thong voi tien duong o phia truoc va hau duong o phia sau, quay lai thanh mot kien truc khep kin.
Ngoai ra, khoang san sau thuong dien truoc hau duong dung toa Phuong dinh treo ca trong va khanh, cung la cho cho du khach nghi chan ngam canh xung quanh. Tung ay cong trinh o hai khu chinh va phu gan bo voi nhau theo hai khong gian dao va doi, khac nhau nhung lai hoa quyen thong nhat dan khap dinh doi.
Khu truoc hoan toan la kien truc ton giao, phuc vu doi song tam linh, duoc quay kin, nhung he thong cua buc man phia truoc thuong dien co the dong hoac mo tuy y, cac khoang san o truoc cac day hanh lang va truoc toa Phuong dinh tuy dong ngang nhung lai mo doc, co the thong voi nhau qua cac cua.
Neu tinh gian (gian nha) theo kieu truyen thong duoc phan ra boi cac vi keo, thi toa tien duong 7 gian, trong khi do cung chieu dai nhung hau duong bo tri thanh 9 gian. thuong dien chi 3 gian nhung mai truoc keo dai, co tuong ben keo thang sang tien duong.
Chua Tram Gian ngoai tho Phat con tho duc thanh Boi, o day hien ghi la: “Dai thanh Khai son Binh dang Hanh nghia tin Bo tat”. Khu tho thanh khong xay rieng ma quay van bung ben trai thuong dien, cung goi la cung thanh, chi nha su duoc vao hanh le.
Nhung goc mai cong vut, co kinh. Anh: Thoa Nguyen
Trong so tuong hau Phat, chua Tram Gian noi len tuong Do doc Dang Tien Dong - mot quan vo o thoi Tay Son, sau chien cong danh thang quan Thanh dau xuan Ky Dau (1789) da ve que dong gop vao viec tu bo chua, duoc tac tuong chan dung tho o chua ngay khi con song, tuong truyen giong den muc khi buoc vao chua, nguoi xem khong phan biet duoc nguoi hay tuong.
Ngoai ra, chua Tram Gian con co mot so hien vat thuoc loai hiem quy. Do la rong da thoi Tran lam lan can thanh bac cua chua, co than dai map nhung ghep dau rong thoi Nguyen. Do la nhung vien gach thoi Mac duoc xay be tuong Tam the, nhieu vien cham chim than va cac con thu rat sinh dong. Do cung la bo tranh La han va tranh Thap dien duoc cham noi co ket hop ve…
Theo nguoi trong chua, chua nam tren nui So la con ngua, canh do co nui So la con ho, cac go doi xung quanh co cac ten la con Moc, con Hoa, con Long… Tat ca da tao canh quan van hoa hoi xuan choi nui, choi hang. Chua trai rong tren qua doi, huong nam, song cong mo dau la huong dong - nam de giap duong di tien cho du khach tham chua.
Toi tham chua Tram Gian, ban thoa suc ghi lai nhung hinh anh vui choi cua minh duoi nen anh phu mot mau xanh cua thong, cua sau, cua ngoi do da bac mau vi nam thang.
Khong gian tinh mich, nhung su thay lang le don chua va nhung “muc tieu linh dong” toc de chom khien ban cam thay luu luyen khi chuan bi roi xa chon nay. Nhung cay thong co thu cao vut, nhung mai chua cong cong ham rong, huong sen thom ngat se con theo ban cho den suot quang duong tro ve …
Hay chia se hinh anh du lich cua ban tai dia chi [email protected] de Ban bien tap KinhNghiemDuLich.org dang tai len Kinh Nghiem Du Lich cho dong dao ban doc duoc tham khao va chia se nhung cam xuc cua chinh minh.
Một ngày ở chùa Trăm Gian
By Kinh Nghiệm Du Lịch
Quảng Nghiêm tự còn được gọi bằng những cái tên giản dị, đậm chất dân gian như chùa Sở, chùa Núi, chùa Tiên Lữ... nhưng có lẽ được biết đến nhiều nhất là chùa Trăm Gian, tọa lạc tại xã Tiên Phương, huyện Chương Mỹ, trước đây thuộc tỉnh Hà Tây, nay là Hà Nội.