Ngoài tháp Chăm huyền bí, những vườn nho bát ngát, Phan Rang còn được biết đến với làng gốm Bàu Trúc, nơi những người phụ nữ Chăm ngày ngày thổi hồn vào từng mảnh gốm, khiến nó trở nên tinh xảo, sắc nét.
>> Khám phá tháp Chăm huyền bí
>> Tháp Champa huyền ảo
Những sản phẩm gốm Bàu Trúc.
Làng gốm Bàu Trúc (tiếng Chăm gọi là Palay Hamuk), thuộc thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận, cách thành phố Phan Rang 10km về hướng nam. Gốm Bàu Trúc có ba cái lạ và một điều đặc biệt. Lạ vì gốm được làm hoàn toàn bằng tay, các dụng cụ tạo hình thô sơ, thợ làm gốm đều là phụ nữ. Điều đặc biệt là gốm của nơi này nổi tiếng đẹp, bền, dẻo nhờ loại đất sép lấy ở sông Quao. Loại đất sét này khi cho ra thành phẩm luôn lên màu đẹp, bề mặt láng mịn. Nước hay thức ăn để trong đó lâu hư và luôn mát hơn nhiệt độ bên ngoài.
Theo truyền thuyết, nghề làm gốm do vợ chồng ông tổ Poklong Chanh dạy cho phụ nữ Chăm từ thời xa xưa. Điều đó cũng giải thích tại sao làm gốm vất vả nhưng khi bước chân vào làng, du khách bắt gặp hình ảnh những người thợ nữ trộn, nhào đất, tạo hình, trang trí hoa văn... còn đàn ông chỉ tham gia vào những công đoạn như đập tơi đất, nung gốm. Sự phân biệt và đặc trưng “chỉ có phụ nữ mới được làm gốm” còn thể hiện rõ nét ở điểm nếu du khách hỏi giá một sản phẩm tại đây thì một em bé mới biết nói có thể báo giá, nhưng một cụ ông tóc bạc phơ thì không. Hay những em gái từ 5 tuổi đã học làm gốm, trước lúc cưới phải thông thạo tất cả kỹ thuật tạo hình, còn các bé trai thì ngược lại.
Sau những bước chân xoay tròn của người thợ làm gốm, chiếc bình bằng đất hiện ra tròn vành và rõ nét.
Các thợ gốm tạo hình cho sản phẩm của mình nhờ bàn tay khéo léo và những bước chân quanh cột đá tròn làm trụ, chứ không dựa vào bàn xoay. Từ những bước chân này, khối đất sét mềm mịn ban đầu, dần uyển chuyển thành hình một khối rỗng tròn trịa, rồi thành hình thành lọ hoa, bình nước. Thoạt nhìn thì khá dễ, nên vài du khách tò mò tỏ ý muốn đi thử, song chỉ được vài vòng đã cảm thấy hoa mắt, chóng mặt. Lúc đó mới cảm nhận được câu “làm bằng tay, xoay bằng đít” không phải là cách nói ẩn dụ.
Sau khi được tạo hình xong, sản phẩm được chuyển tiếp cho người thợ đảm nhiệm vai trò trang trí hoa văn. Khác với những nơi khác, hoa văn trên những vật dụng bằng gốm ở nơi đây được tạo hình bằng những dụng cụ đơn giản đến nỗi, ai chưa tận mắt thấy bàn tay thoăn thoắt của người thợ làm gốm tạo những chiếc bánh xe đồ chơi, cây gậy, chiếc lá, vỏ sò, vỏ ốc…trên những chiếc bình, vật dụng bằng gốm... thì sẽ tưởng đó là những thứ đồ chơi hư, cũ của trẻ con chứ không phải là dụng cụ làm gốm. Những vật dụng thô sơ ấy, qua bàn tay tài hoa của những người thợ, những bông hoa, đồi núi, cây cối, sóng biển… dần hiện lên mang những nét đẹp rất riêng, vừa dịu dàng như một cô gái Chăm, vừa mạnh mẽ, sừng sững như những ngọn tháp của vùng đất này.
Thợ gốm đang tạo hình cho sản phẩm với những bánh xe đồ chơi, muỗng ăn cơm, vỏ sò...
Sau công đoạn tạo hình, gốm được đem phơi nắng và đốt lộ thiên (chất rơm củi xung quanh sản phẩm). Không chỉ trau chuốt khi tạo hình, khi đã vào lò, gốm còn được chăm chút từng nét màu (màu được chiết xuất từ trái dông, trái thị trên rừng). Sau khi nung khoảng vài giờ, gốm được lấy ra, phun màu, rồi tiếp tục cho vào nung tiếp. Kết quả của việc tạo màu là gốm sẽ có những màu đặc trưng như vàng đỏ, đỏ hồng, đen xám, nâu....
Người yêu thích gốm Chăm thì thấy được nét đẹp của văn hóa Chămpa trong từng sản phẩm. Người đã quen với những sản phẩm bóng loáng, mịn màng đến từng milimet của các loại gốm khác lại không thích những vệt cháy đen, xám xịt. Nhưng cái đẹp của gốm Chăm không vì thế mà mai một. Điều đó có thể thấy qua số lượng gốm du khách mua về làm quà hay sự xuất hiện của nó ở những khu resort, khách sạn lớn trải dài từ Bắc vào Nam.
Khoảng trống dùng để phơi gốm cũng được dùng như một lò nung lộ thiên.
Hãy chia sẻ hình ảnh du lịch của bạn tại địa chỉ [email protected] để Ban biên tập KinhNghiemDuLich.org đăng tải lên Kinh Nghiệm Du Lịch cho đông đảo bạn đọc được tham khảo và chia sẻ những cảm xúc của chính mình.
Kham pha lang gom Bau Truc
Ngoai thap Cham huyen bi, nhung vuon nho bat ngat, Phan Rang con duoc biet den voi lang gom Bau Truc, noi nhung nguoi phu nu Cham ngay ngay thoi hon vao tung manh gom, khien no tro nen tinh xao, sac net.
>> Kham pha thap Cham huyen bi
>> Thap Champa huyen ao
Nhung san pham gom Bau Truc.
Lang gom Bau Truc (tieng Cham goi la Palay Hamuk), thuoc thi tran Phuoc Dan, huyen Ninh Phuoc, tinh Ninh Thuan, cach thanh pho Phan Rang 10km ve huong nam. Gom Bau Truc co ba cai la va mot dieu dac biet. La vi gom duoc lam hoan toan bang tay, cac dung cu tao hinh tho so, tho lam gom deu la phu nu. Dieu dac biet la gom cua noi nay noi tieng dep, ben, deo nho loai dat sep lay o song Quao. Loai dat set nay khi cho ra thanh pham luon len mau dep, be mat lang min. Nuoc hay thuc an de trong do lau hu va luon mat hon nhiet do ben ngoai.
Theo truyen thuyet, nghe lam gom do vo chong ong to Poklong Chanh day cho phu nu Cham tu thoi xa xua. Dieu do cung giai thich tai sao lam gom vat va nhung khi buoc chan vao lang, du khach bat gap hinh anh nhung nguoi tho nu tron, nhao dat, tao hinh, trang tri hoa van... con dan ong chi tham gia vao nhung cong doan nhu dap toi dat, nung gom. Su phan biet va dac trung “chi co phu nu moi duoc lam gom” con the hien ro net o diem neu du khach hoi gia mot san pham tai day thi mot em be moi biet noi co the bao gia, nhung mot cu ong toc bac pho thi khong. Hay nhung em gai tu 5 tuoi da hoc lam gom, truoc luc cuoi phai thong thao tat ca ky thuat tao hinh, con cac be trai thi nguoc lai.
Sau nhung buoc chan xoay tron cua nguoi tho lam gom, chiec binh bang dat hien ra tron vanh va ro net.
Cac tho gom tao hinh cho san pham cua minh nho ban tay kheo leo va nhung buoc chan quanh cot da tron lam tru, chu khong dua vao ban xoay. Tu nhung buoc chan nay, khoi dat set mem min ban dau, dan uyen chuyen thanh hinh mot khoi rong tron tria, roi thanh hinh thanh lo hoa, binh nuoc. Thoat nhin thi kha de, nen vai du khach to mo to y muon di thu, song chi duoc vai vong da cam thay hoa mat, chong mat. Luc do moi cam nhan duoc cau “lam bang tay, xoay bang dit” khong phai la cach noi an du.
Sau khi duoc tao hinh xong, san pham duoc chuyen tiep cho nguoi tho dam nhiem vai tro trang tri hoa van. Khac voi nhung noi khac, hoa van tren nhung vat dung bang gom o noi day duoc tao hinh bang nhung dung cu don gian den noi, ai chua tan mat thay ban tay thoan thoat cua nguoi tho lam gom tao nhung chiec banh xe do choi, cay gay, chiec la, vo so, vo oc…tren nhung chiec binh, vat dung bang gom... thi se tuong do la nhung thu do choi hu, cu cua tre con chu khong phai la dung cu lam gom. Nhung vat dung tho so ay, qua ban tay tai hoa cua nhung nguoi tho, nhung bong hoa, doi nui, cay coi, song bien… dan hien len mang nhung net dep rat rieng, vua diu dang nhu mot co gai Cham, vua manh me, sung sung nhu nhung ngon thap cua vung dat nay.
Tho gom dang tao hinh cho san pham voi nhung banh xe do choi, muong an com, vo so...
Sau cong doan tao hinh, gom duoc dem phoi nang va dot lo thien (chat rom cui xung quanh san pham). Khong chi trau chuot khi tao hinh, khi da vao lo, gom con duoc cham chut tung net mau (mau duoc chiet xuat tu trai dong, trai thi tren rung). Sau khi nung khoang vai gio, gom duoc lay ra, phun mau, roi tiep tuc cho vao nung tiep. Ket qua cua viec tao mau la gom se co nhung mau dac trung nhu vang do, do hong, den xam, nau....
Nguoi yeu thich gom Cham thi thay duoc net dep cua van hoa Champa trong tung san pham. Nguoi da quen voi nhung san pham bong loang, min mang den tung milimet cua cac loai gom khac lai khong thich nhung vet chay den, xam xit. Nhung cai dep cua gom Cham khong vi the ma mai mot. Dieu do co the thay qua so luong gom du khach mua ve lam qua hay su xuat hien cua no o nhung khu resort, khach san lon trai dai tu Bac vao Nam.
Khoang trong dung de phoi gom cung duoc dung nhu mot lo nung lo thien.
Hay chia se hinh anh du lich cua ban tai dia chi [email protected] de Ban bien tap KinhNghiemDuLich.org dang tai len Kinh Nghiem Du Lich cho dong dao ban doc duoc tham khao va chia se nhung cam xuc cua chinh minh.
Khám phá làng gốm Bàu Trúc
By Kinh Nghiệm Du Lịch
Ngoài tháp Chăm huyền bí, những vườn nho bát ngát, Phan Rang còn được biết đến với làng gốm Bàu Trúc, nơi những người phụ nữ Chăm ngày ngày thổi hồn vào từng mảnh gốm, khiến nó trở nên tinh xảo, sắc nét.